‘Gemeenschappelijk wonen’ of ‘samenhuizen’ is een woonvorm waarbij mensen, die niet perse familie van elkaar zijn, er bewust voor kiezen om bij elkaar te gaan wonen. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld: onder één dak of in aparte autonome wooneenheden.

Gemeenschappelijk wonen is dus een verzamelnaam voor verschillende woonvormen, bijvoorbeeld: cohousen, co-wonen en kangoeroewonen. Een woongemeenschap kan dus -afhankelijk van de intentie en de mate van collectiviteit- verschillende vormen aannemen. We onderscheiden volgende ‘types samenhuizen’:

Bij co-wonen en cohousen hebben de bewoners een volledig autonome woning (incl. keuken, sanitair, living, slaap- en eetkamer). Deze woning is meestal compacter als 'normaal' omdat er ook gemeenschappelijke ruimtes zijn op de site.
Denk bijvoorbeeld aan: een grote keuken, eetzaal, atelier, gastenkamers, tuin, berging, ...

We onderscheiden beide types a.d.h.v. de mate van gemeenschappelijkheid.
Bij co-wonen zijn er minder gedeelde functies. (bijvoorbeeld: de tuin)
Bij cohousen wordt er meer gedeeld. (bijvoorbeeld: commonhouse).

Co-wonen leunt het dichtste aan bij traditioneel gegroepeerd wonen, zoals in appartementsgebouwen of in woningclusters bij verkavelingen. Maar in tegenstelling tot cohousen worden hier geen leefruimtes gedeeld. Er zijn wel gedeelde niet-leefruimtes, en dat kunnen zowel buitenruimtes zijn (tuin, terras, passerellen, ...) als binnenruimtes (wasruimte, werkatelier, ...). In die zin is co-wonen een voorloper of een 'lichte vorm' van cohousen.

Belangrijk is dat de gedeelde ruimtes een gemeenschapsvormende functie hebben. Dat betekent dat de bewonersgroep een samenhangende gemeenschap is en dat deze bewonersgroep het beheer van hun project zelf dragen (zelfbeheer). Dit in tegenstelling tot bv. een appartementsgebouw waar het beheer van de collectieve ruimtes door externen wordt opgevolgd en de bewoners zich niet identificeren als deel van een woongemeenschap.

Bij cohousen (zn. 'de cohousing') worden er wél leefruimtes gedeeld. Zo is er bijvoorbeeld meestal wel een gedeelde keuken en eetzaal waar minstens een paar keer per week samen wordt gegeten. Cohousing projecten zijn ook groter van schaal, men spreekt van idealiter 8 à 35 units.

De units liggen op één site met centraal een ‘common house*’. De wagens worden gegroepeerd aan de buitenkant van de site, zodat het terrein verkeersvrij blijft. Zo ontstaat een rustige en kindvriendelijke ontmoetingszone. Een cohousing is op die manier georganiseerd dat spontane interactie tussen de bewoners gestimuleerd wordt: er zijn gedeelde wandelpaden, de postbedeling wordt gegroepeerd, elke woning heeft zicht op het commonhouse, …

In België zijn er sinds enkele jaren een (groeiend) aantal cohousings naar Deens model.

De term 'huisdelen' is een verzamelnaam voor meerdere woonvormen die 'onder één dak' plaatshebben. Bij huisdelen is de privéruimte beperkt ten voordele van veel gemeenschappelijke ruimte. We onderscheiden woongroepen en leefgemeenschappen.

Een woongroep bestaat uit een aantal -meestal niet verwante- bewoners, die een ééngezinswoning delen. Vaak bestaat de privégelegenheid uit een slaapkamer (eventueel met eigen sanitair). Verder delen de bewoners de keuken, living, tuin, etc. De bewoners organiseren zich onderling (zelfbeheer) en er is sprake van een gedeelde intentie (bv. sociale meerwaarde).

Er zijn in België vele honderden woongroepen, of het nu gaat over studenten, jonge volwassenen of tegenwoordig ook senioren die samenhuizen. Het gaat meestal om huurhuizen met afzonderlijke contracten, met een hoofdhuurder of een groepshuur.

Ook de term gemeenschapshuis wordt gebruikt, maar wel als de voorwaarde van zelfbeheer voor het dagelijks leven vervuld is. Terwijl in een woongroep het engagement van de bewoners naar samenwonen meer langdurend is, gaat het in een gemeenschapshuis om een meer tijdelijke bewoning. Gemeenschapshuizen van studenten en/of werkende jongvolwassenen komen vooral voor in de grotere (studenten)steden. Het is vaak de eerste kennismaking van jongeren met een vorm van gemeenschappelijk wonen.

In een leefgemeenschap leven de mensen sterk op elkaar afgestemd, je kan soms van een gezinsverband spreken. Vaak is er een bindend thema zoals religie of andere vormen van spiritualiteit, of sociaal engagement, e.dm. Deze woonvorm komt minder vaak voor dan de woongroep.

Om alle deze types van te omvatten gebruiken wij de termen 'gemeenschappelijk wonen', 'samenhuizen' en een afzonderlijk project noemen we een 'woongemeenschap'.

Voor Samenhuizen vzw geldt volgende definitie:

"We spreken van gemeenschappelijk wonen of een woongemeenschap als twee of meer bewoners, afkomstig uit verschillende huishoudens, vrijwillig, langdurig, in meer of mindere mate van gemeenschappelijkheid, met elkaar samenleven en ruimte delen, in samenwerking en collectief zelfbeheer, om sociale meerwaarde te creëren."

Een uitgebreide toelichting van onze definitie vind je terug in onze wegwijzers (1.2.1).

Binnen deze twee grote types van gemeenschappelijk wonen : 'co-wonen en cohousen' (autonome woonsten + gedeelde ruimtes) en 'huisdelen' (onder één dak + gedeelde ruimtes) zien we vele variaties. We sommen ze kort even op, zodat je een idee krijgt van het diverse aanbod. Ben je benieuw naar deze woonvormen? Lees er meer over in onze wegwijzers (1.2.3.).

Hé dat is een brok informatie. Wil je dit nog eens rustig nalezen? In onze wegwijzers vind je deze informatie terug.
Ben je benieuwd of samenhuizen ook iets voor jou is? Ontdek het in de volgende rubriek.