'Gemeenschappelijk wonen' of 'samenhuizen' is een woonvorm waarbij mensen, die niet perse familie van elkaar zijn, er bewust voor kiezen om bij elkaar te gaan wonen. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld: onder één dak of in aparte zelfstandige wooneenheden.

Gemeenschappelijk wonen is dus een verzamelnaam voor verschillende woonvormen, bijvoorbeeld: cohousing, cowonen en kangoeroewonen.

Steeds meer mensen kiezen ervoor om te gaan samenhuizen. Vaak zien ze dit als een oplossing voor vele (maatschappelijke) problemen.

Gemeenschappelijk wonen start bij het verlangen naar een andere manier van leven. Steeds meer mensen voelen zich alleen in de samenleving, ze hebben (te) weinig verbinding met hun omgeving. De samenleving wordt ook steeds complexer. We willen graag 'ergens bij horen' en hebben nood aan meer contact en interactie met anderen.

In een woongemeenschap sta je door de manier waarop je woont dichter bij je directe omgeving. Je woont misschien kleiner maar je deelt ook ruimte, waardoor je je buren meer ontmoet. De kans op verbinding met anderen ontstaat zo spontaan.

Omdat wonen anders kan. Onze samenleving geeft signalen dat er op het gebied van wonen iets mag -of zelfs moet- veranderen.

Omdat de bevolking verandert. Er zijn steeds meer alleenstaanden, senioren en nieuw samengestelde gezinnen. Dat betekent dat ook onze woningen er anders moeten gaan uitzien. Soms groter, soms kleiner maar zéker flexibel.

'In de komende 10 jaar verwachten we ons aan steeds meer en steeds kleinere huishoudens.' Zowel de vergrijzing als de gezinsverdunning resulteren in het dalen van het aantal mensen per huishouden (en dus per woning). Veel huizen in Vlaanderen zijn daardoor onderbezet of onderbewoond. We zien ook veel leegstand en verkommering van grote oude sites. In die ruimte zit veel potentieel. Om te voldoen aan een steeds diversere bevolking hebben we nood aan nieuwe woonvormen. Het huidige woningaanbod sluit niet goed meer aan op de noden van de samenleving. Nieuwe (gemeenschappelijke) woonvormen kunnen dat aanbod aanvullen.

De samenleving wordt ook duurder. De (on)betaalbaarheid van wonen is een groeiend probleem, zéker in de steden. Steeds meer jonge mensen kunnen (en willen) geen woning meer kopen. Ook de nood aan sociale woningen is hoog.

'Vlaanderen is volgebouwd'. Het klassieke woonmodel van het eigen vrijstaande huis op de eigen kavel stoot op zijn ruimtelijke en ecologische grenzen. De dorpen en steden breiden steeds verder uit en stilaan raakt het landschap volgebouwd.

'Om de open ruimte in de toekomst te vrijwaren en de versnippering van het landschap tegen te gaan, zal men dichter bij elkaar moeten gaan wonen (verdichting). Ook de herbestemming van oude sites speelt hierin een belangrijke rol.'

Collectieve woonvormen staan érg sterk in efficiënt ruimtegebruik. Het delen van infrastructuur en middelen staat ons toe om compacter te wonen, zonder daarbij in te boeten op wooncomfort. Door de woningen te concentreren in één hoek van de site kunnen ze bijvoorbeeld de (groene) open ruimte beter bewaren.

Milieubewust en duurzaam wonen. Ecologisch verantwoord wonen wordt eenvoudiger als je de inspanningen kan delen met je buren. Gedeelde infrastructuur resulteert in het efficiënt gebruik van ruimte, water en energie. Er is minder verharding van de site en deelinitiatieven worden gemakkelijk georganiseerd. Denk bijvoorbeeld aan samentuinen en autodelen.

Praktische voordelen van gemeenschappelijk wonen. Samenhuizen kent ook veel praktische voordelen, we benoemen er enkele. Kinderopvang is gemakkelijk te regelen. De kinderen kennen elkaar en spelen vrij in de gemeenschappelijke delen. Gemeenschappelijke maaltijden betekenen tijdswinst voor drukke gezinnen. Samen kan je meer, zo wordt het mogelijk om een atelierruimte, een speelkamer, een zwemvijver e.a. te voorzien. ...

Delen

Delen is een belangrijk onderdeel van gemeenschappelijk wonen. Het gedeeld gebruik van spullen, ruimtes en infrastructuur en de samenaankoop ervan bieden veel kansen. Welke dingen we delen wordt goed afgesproken in de groep, dit verschilt dus per project. Het gaat erom, de relatie tussen de collectieve en private ruimtes zodanig vorm te geven, dat het collectieve leven wordt gestimuleerd én het private leven beschermd.

We delen de zaken die we niet dagelijks gebruiken. Denk aan een logeerkamer, een atelier, e.a. Daardoor kunnen we allemaal wat 'kleiner' gaan wonen. Onze privéruimte wordt aangevuld door de collectieve ruimtes, hier komen we elkaar tegen. Vaak voorzien projecten ook een ruimte die door de bredere gemeenschap gebruikt kan worden, bijvoorbeeld een buurtzaal.

We onderscheiden verschillende eigendomssferen:

Privé - dit is van mij.
Collectief - dit is van ons.
Publiek - dit is van iedereen.

Sociale meerwaarde

De sociale meerwaarde van samenhuizen gaat om meer dan de gezelligheid. Veel projecten streven naar diversiteit. Net de verschillen in leeftijd, afkomst, talenten en capaciteiten van de bewoners maken de groep interessant. We maken samen de beslissingen over ons project (in zelfbeheer) en streven zo naar inclusie.

Andere projecten kiezen net om lotsgenoten te verbinden. Zo kunnen ze samen in hun collectieve (zorg)behoeftes voorzien. Beide opties tonen het potentieel van samenhuizen in het streven naar de deïnstitutionalisering van de zorg in onze samenleving.

Bijzondere accenten

Vaak streven woongemeenschappen naast sociale meerwaarde ook nog andere doelstellingen na. Denk aan doelstellingen in verband met duurzaamheid, spiritualiteit, sociaal engagement, mantel- of woonzorg, betaalbaar wonen, enzovoort.

Een woongemeenschap kan -afhankelijk van de intentie en de mate van collectiviteit- verschillende vormen aannemen.
We onderscheiden verschillende 'types samenhuizen'. Lees er meer over in de volgende rubriek 'Types samenhuizen'.